Het hoe en waarom van het ontstaan van forten en bunkers

Karel de Grote was een van de eersten die in 800 het belang van een georganiseerde kustverdediging inzag en de start gaf voor de bouw van een vloot en een wachtdienst. De Vikingen en Noormannen kwamen in die tijd steeds vaker in de lage landen plunderen en moorden.Uit onze geschiedenis weten wij dat zelfs tot aan Dorestad, het huidige Wijk bij Duurstede kwamen. 79 jaar later veranderde de Noormannen van tactiek en bleven zij jarenlang op de zelfde plaats rondhangen om van daaruit de boel te terroriseren. Door onderlinge twisten en broederstrijd brokkelde het koninkrijk van Karel de Grote langzaam af. Van een georganiseerde verdediging der lage landen was geen sprake meer en daarom kwamen er steeds meer “privé” legertjes. In 891 zorgden Vlaanderen en Zeeland zelf voor een verdediging om hun binnenlanden tegen de Noorse barbaren te verdedigen. Dit verdedigen ging nog met uit handelsschepen omgebouwde oorlogsbodems. Eigenlijk waren het troepentransportschepen die de eigen troepen overland brachten om daar, op het land, de vete met de vijand uit te vechten. Zeeslagen zoals wij die kennen, kwamen in die tijd zelden of nooit voor. Men had van oorlogvoering op zee nog geen kaas gegeten. In 1579 kwam de scheiding tussen de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden tot stand!!. In de Republiek der Verenigde Nederlanden waren Marine en Landsdefensie onderverdeeld op regionale basis. Zij moesten hun eigen boontjes doppen met de middelen, dus de pecunia, die zij op dat moment hadden. Voor de verdediging van de kust werden forten, schansen en batterijen opgericht. Door van alles en nog wat, maar voornamelijk door gebrek aan financiën, of het niet verstekken van deze pecunia, kalfde de macht van de Noordelijke Nederlanden zienderogen af met als gevolg, een te verwaarlozen verdediging op zee. In januari 1795 bezetten de Fransen het grondgebied van de Republiek der Nederlanden. Stadhouder Willem V nam de vlucht naar Engeland en de Patriotten riepen de “Bataafse Republiek” uit. De bemanningen en Officieren van de oorlogsschepen, die overwegend Oranje gezind waren, waren het met de overname niet eens en namen massaal ontslag uit het leger. Het oranje gezind zijn en het massale ontslag van de scheepsbemanningen leverde bij de Fransen, die hier permanent 25.000 man troepen hadden liggen, kopzorgen op. In hun ogen was het desertie wat de schepelingen deden want de “De Bataafse Republiek” was immers een satellietstaat van Frankrijk . Om die reden raakte de Republiek in 1799 betrokken bij de Frans-Engelse oorlog met een invasie van het Engels-Russische leger op Callantsoog. De batterijen van Den Helder werden door de Bataafse troepen ontruimd en er woede bloedige veldslagen bij Bergen, Alkmaar en Castricum. Door de komst van de naderende winter trokken de troepen zich terug naar hun winter bivak, om in de lente weer verder te gaan met bakkeleien. De invasie van Callantsoog toonde aan dat de kustverdediging nodig versterkt moest worden. Op aandrang van Generaal Brune werd hier in 1800 direct mee begonnen. Na een korte onderbreking van de vrede van Amiens werden de schermutselingen met de Engelsenlegers weer voort gezet. Napoleon wilde ook de economische macht van Engeland breken. Hiertoe was een strakke controle van de kust en zeehavens noodzakelijk. Napoleon plaatste zijn broer Lodewijk Napoleon op de Hollandse troon om zo het overzicht en de macht te houden. Lodewijk Napoleon kreeg in 1809 al snel te maken met een Engelse landing in Zeeland. De Engelse konden zeer snel doorstoten naar Antwerpen om daar de haven en arsenalen te vernietigen. Deze snelle opmars kon, daar de verdedigingswerken van Lillo, Liefkenshoek, en Rammelkens zwaar onderbewapend en in slechte staat van onderhoud verkeerde. Napoleon was zeer ontstemd over het beleid van zijn broer en de landing van de Engelse troepen, dat hij in 1810 Nederland bij Frankrijk inlijfde. Terstond werd begonnen met de uitvoering van de kustverdedigingswerken die het achterland moeten. Deze verdedigingswerken zouden later als model dienen voor de Atlantikwall die de Nazi’s uit WWII langs de Europesche kust zouden bouwen. Buiten de Scheldemonden kreeg ook Den Helder en Texel veel aandacht van Napoleon. Hij wilde van Den Helder een van de belangrijkste Marinehavens maken. Tussen 1811 en 1813 werden door Napoleon de volgende forten gebouwd; Lasalle, Morland, Dufalga en l’Ecluse. Tussen de forten Lasalle, l’Ecluse en Dugommie kwam een verbindingsgracht zodat er een geheel ontstond. Na de nederlaag van Napoleon bij Leipzig in 1813 en de nadering van de Russische-Pruisische legers verliet Napoleon het Nederland grondgebied. Vanuit Engeland kwam Willem I met een vissersboot op het strand van Scheveningen aan. Lekker dicht bij de HTM-halte op het Gevert de Gootplein, zodat hij en zijn gevolg direct met lijn 11 naar het Noordeinde kon gaan om daar tot Koning te worden gekroond. Nu de politieke situatie in Europa drastisch gewijzigd was waren de door Napoleon gestarte verdedigingwerken niet meer nodig (dacht men toen). De op het Franse model gestoelde plannen voor de kustverdediging gingen onder de nieuwe regering nog wel door. Zeker met de ervaring van de landingen in 1799 en 1809 nog in het geheugen. De Franse namen voor de forten werden vervangen door; in Den Helder:
1- fort Lasalle werd fort Erfprins,
2- fort Morsland werd fort Kijkduin,
3- fort Dufalga werd fort Falga,
4- fort l’Ecluse werd fort Dirks Admiraal en
5- fort Dugommier werd fort Oostoever.
Bij het Volkerak werd het fort Duquesne fort Prins Frederik.
Na de 10 daagse veldtocht in 1831 tegen de zuidelijke Nederlanden was er opeens een België!! Het is dat de Fransen ons tegen gehouden hebbenanders had er geen Belg meer bestaan.
De Fransen, op uitdrukkelijk verzoek van de Engelse, dwingde ons te stoppen en weer terug naar het noorden te gaan ……… Hadden we dat niet gedaan dan had België waarschijnlijk nu een regering!!!
Al die jaren van oorlogvoeren had een enorm grote aanslag op rijksschatkist gedaan en dat liet zich in de komende jaren terug betalen. We hebben er nu nog steeds last van.
Ik heb getracht een kleine uitleg te geven van het ontstaan van de fortificaties en waar deze deel van uit maken. Dit overzicht is nodig om te begrijpen wat de doelstelling en de gedachten zijn/waren om tot het bouwen van een Atlantikwall te komen.