Frans van Rooden.
Geschiedenis
Het materieel ’46 is vooral gebouwd om het materieelverlies dat was ontstaan na de Tweede Wereldoorlog. Ze moesten de naar elektrificatie groeiende behoefte aan elektrisch stroomlijnmaterieel op vangen. Het materieel werd dan ook in het hele land in veel verschillende treindiensten ingezet, zowel snel- als stoptreinen. Na de invoering van het nieuwe dienstregelingconcept Spoorslag ’70 verdween het materieel uit de meeste langeafstandsverbindingen. Deze treinen werden voortaan gereden met het daarvoor aangewezen intercitymaterieel, waaronder treinstellen mat ’54. Wel werd het materieel ’46 nog als versterking of vervanging gebruikt. De treinstellen werden voortaan vooral ingezet in Noord-Holland, op de verbinding Zwolle – Vlissingen, en in de stoptreindiensten op de Hofpleinlijn, de Kippenlijn en in Zuid-Limburg.
Met de komst van het Stadsgewestelijk Materieel vanaf 1975 vond er een aantal materieelverschuivingen plaats en kon een groot deel van het materieel ’46 buiten dienst gesteld worden. Toch was er door de vervoersgroei een tekort aan materieel en men besloot een aantal stellen nog een levensduurverlengende opknapbeurt te geven en langer in dienst te houden. De machinisten hadden hier tegen ernstige bezwaren en wilden niet langer op dit materieel rijden, vooral vanwege de kwetsbaarheid van de machinist bij een aanrijding in de lage en krappe cabine. Een deel van dit bezwaar werd weggenomen door het materieel ’46 samen met ander materieel in te zetten, waarbij het materieel ’46 achterop liep en de cabine niet werd gebruikt.
De inzet concentreerde zich begin jaren 80 in de spitsdiensten in Noord-Holland en de stoptreindiensten rond Eindhoven en in Zuid-Limburg. Ook werden er veelvuldig extra voetbaltreinen mee gereden, die er vaak niet zonder kleerscheuren vanaf kwamen. In sommige gevallen werden de treinstellen dan na zo een dienst terzijde gesteld of moesten ze worden gecompleteerd met onderdelen uit terzijde staande stellen.
Treinstel 676 reed op 24 september 1983 bij wijze van afscheid heen en weer tussen Haarlem en IJmuiden. Een dag later was zowel de inzet van het materieel ’46 als de treindienst op de spoorlijn Santpoort Noord – IJmuiden verleden tijd.
De bakindeling van de ElD4
Een vierdelig treinstel bestaat uit vier rijtuigen: CDk + C + B + Ck. Bij de bakovergang rusten de CDk en C op een gezamenlijk draaistel. Ook het B en Ck rijtuig delen een draaistel.
CDk
Het CDk rijtuig bevat een volledige elektrische installatie. Het draaistel onder de cabine bevat de tractiemotoren. Het draaistel aan de zijde van bakovergang is uitgevoerd als loopdraaistel. Onder de rijtuigbak zijn modulaire apparaatkasten opgehangen, waarin de opgenomen zijn. Achter de cabine is een bagageruimte van 7,5 meter lang en een draagvermogen van ton. Deze bagageruimte is te bereiken via een dubbele schuifdeur aan de buitenzijde. In de bagageruimte zijn drie smalle ramen aangebracht. Twee zorgen voor licht in de bagageruimte en de ander voor licht in de dienstruimte. Tegenover de dienstruimte is een postruimte. In de bagage afdeling zijn ook diverse gereedschappen en luchtslangen opgeborgen. Achter de bagageruimte is een open afdeling derde klas met 24 zitplaatsen in de opstelling 2 + 2. Deze is te bereiken via een klapdeur. Na deze afdeling volgt een balkon met zes klapzittingen. Het balkon is af te sluiten met schuifdeuren. Het balkon geeft toegang tot een open afdeling tweede klas met 24 zitplaatsen in de opstelling 2 + 2.
C
Het draaistel aan de zijde van het CDk rijtuig is uitgevoerd als gezamenlijk loopdraaistel en bevat geen tractiemotoren. Het draaistel aan de zijde van het B rijtuig is uitgevoerd als motordraaistel. Aan deze zijde van het rijtuig is ook de stroomafnemer geplaatst. Onder de rijtuigbak zijn modulaire apparaatkasten opgehangen, waarin de opgenomen zijn. Na de bakovergang met het CDk rijtuig is een open afdeling met 16 zitplaatsen in de opstelling 2 + 2. Deze afdeling is met een schuifdeur af te sluiten en komt uit op een balkon met twee toiletten en 6 klapzittingen. Het balkon geeft toegang tot een open afdeling met 32 zitplaatsen derde klas in de opstelling 2 + 2. Door een schuifdeur is het balkon te bereiken met 4 klapzittingen. Een schuifdeur geeft toegang tot het keukengedeelte. In de keuken is een gootsteen, een fornuis, een warmhoudplaat en een koelkast geplaatst. De twee ramen in de keuken zijn kleiner uitgevoerd dan de overige ramen in het rijtuig. Aan de gangzijde en tegen de keuken zijn in totaal 11 zitplaatsen voor reizigers. De banken in de derde klas zijn bekleed met groen.
B
Het draaistel aan de zijde van het C rijtuig is uitgevoerd als motordraaistel. Aan deze zijde van het rijtuig is ook de stroomafnemer geplaatst. Het draaistel aan de zijde van het Ck rijtuig is uitgevoerd als gezamenlijk loopdraaistel en bevat geen tractiemotoren. Onder de rijtuigbak zijn modulaire apparaatkasten opgehangen. Na de bakovergang met het C rijtuig, is een balkon met 7 klapzittingen. Een zijgang geeft toegang tot 4 afsluitbare coupés met elk zes zitplaatsen tweede klas. Aan de andere zijde van de zijgang is een balkon met 6 klapzittingen. Een schuifdeur geeft toegang tot een open afdeling tweede klas met 18 zitplaatsen in de opstelling 1 + 2. Voor de bakovergang is aan de zijde van de twee stoelen een toilet geplaatst. Daar tegen over is een urinoir geplaatst.
Ck
Het Ck rijtuig bevat een volledige elektrische installatie. Het draaistel onder de cabine bevat de tractiemotoren. Het draaistel aan de zijde van bakovergang is uitgevoerd als loopdraaistel. Onder de rijtuigbak zijn modulaire apparaatkasten opgehangen, waarin de opgenomen zijn. Aan de zijde van de bakovergang is een open afdeling derde klas niet roken met 16 zitplaatsen. Een schuifdeur geeft toegang tot het balkon met 8 klapzittingen. Dit balkon geeft toegang tot een grote, open afdeling derde klas. In deze afdeling zijn 40 zitplaatsen. Deze afdeling is afsluitbaar met schuifdeuren. Aan de andere zijde van de afdeling is een balkon met 7 klapzittingen. Het balkon geeft toegang tot twee afsluitbare coupés met ieder 8 zitplaatsen. Een coupé is geschikt voor roken en de ander is niet roken. De zijgang langs de coupés geeft toegang tot het balkon en de cabine.
Model
Frank oude Elferink heeft twee mat 46/4 voor mij gebouwd. Elk uit 3 stuks lima mat 46/2. Ik ben nu aan het kijken of er een viertje gemaakt kan worden uit een mat 46 van Lima/Rivarossi en het aanvullende gedeelte uit de plots. Hier later meer over.